Po co do tego Wałbrzycha?

Wałbrzych od zawsze przypominał mi Paszczaka z Muminków, takiego co to chciał, aby wszyscy go lubili, a jednocześnie, aby nikt go nie lubił. A nie, to o mnie. Królestwo Biedaszybów latami zabiegało o uznanie, ale bliżej mu było do tytułu cesarstwa degrengolady, niż węglowego imperium z przeszłości. W kategorii obraz nędzy i rozpaczy Wałbrzych regularnie zamiatał konkurencję o ile w ogóle jakąś posiadał. Jeszcze do niedawna miejsce zapomniane przez Boga, wyjęte spod prawa, synonim gangreny osiadającej w świadomości niczym pył węglowy, dołujący tak bardzo, że prozac mogliby tu wydawać mieszkańcom bez recepty. Dzisiaj miasto renesansu, które za sprawą książek J. Bator, złotego pociągu i prezydenta - istnego Jamesa Bonda wałbrzyskiej rzeczywistości odzyskało pozycję na mapie Polski, a istnienia ludzkie zaczęły tu ściągać nie tylko za karę i przez pomyłkę ale nareszcie z wyboru. 

Są miasta, o których opowiada się łatwo, są  też takie o których wcale się nie rozmawia i jest Wałbrzych, o którym mówi się pod warunkiem, że starcza nam wyobraźni i odwagi, a te zdezerterowały u mnie już przy pierwszym akapicie. Co się robi w takiej sytuacji? Ja zainwestowałam w czas, właściwie to w lata świetlne czasu, który miał mi pomóc podejść do sprawy profesjonalnie i z rozmachem, jeśli można tak nazwać próbę oswojenia teorii, że to miasto da się szczerze polubić. Są tacy co z godną naśladowania pewnością siebie szastają podobnymi stwierdzeniami, a ja ich nie zamierzam wyprowadzać z błędu. Każdego prawda jest najprawdziwsza i niech ją sobie hoduje. Podobnie jak moja jest najmojsza, choć czasami ją wypuszczam i pozwalam bawić się z innymi.

Kiepska renoma Wałbrzycha miała się w najlepsze jeszcze do niedawna. Nawożona i pielęgnowana nie zapowiadała końca. Chwilę potem w tajnym laboratorium stworzono obecnego prezydenta Wałbrzycha - taką współczesną wersję Supermana, który nie wiadomo jak i dlaczego podjął ryzykowną, aczkolwiek zwycięską grę i zreanimował miasto widmo przemieniając go z Mordoru w coś obiecującego.

I ponieważ do końca nikt nie wie o co chodzi, jak również ile to potrwa to na wszelki wypadek postanowiłam nie zmarnować ani chwili i dać mu szansę. A niech się popisuje, a ja Wam pokażę na czym ta sympatia może polegać, bo Wałbrzych to nie tylko złoty pociąg. 

Co tutaj warto, a nawet trzeba?

Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu 

Być w Wałbrzychu i nie udać się na spektakl do Teatru Dramatycznego to lepiej w ogóle nie przyznawać się do pobytu tutaj. Swego czasu na skraju przepaści i rychłego zamknięcia, dzisiaj zaliczany do najlepszych teatrów w Polsce święci triumfy zdobywając liczne nagrody w prestiżowych konkursach. Ale ale, głęboki wdech i wydech. Nie lękajcie się. To jedno z najłagodniejszych i najbardziej wyrozumiałych spotkań z kulturą i sztuką jakiego możecie doświadczyć. Nie żebym była we wszystkich teatrach w kraju i miała porównanie, ale wystarczy, że jak jestem w wałbrzyskim to zapominam, że istnieją jakiekolwiek inne. Jeśli tak jak ja nigdy nie uważaliście się za wielkich miłośników teatru to prędzej zgodzę się z teorią, że nie byliście w Wałbrzyskim Teatrze Dramatycznym i jeszcze nie wiecie, że nim jesteście. Teatru będę bronić do ostatniej kropli krwi. Bądź mądry i idź na dobrą sztukę, a zobaczysz, że obroni wszystko, nawet Wałbrzych.

Kino studyjne Apollo

Nie, nie dlatego, że nie ma w Wałbrzychu nowszego, ale właśnie dlatego, że w tym wypadku wiek odgrywa znaczącą rolę. Hołubię miejsca, których jeszcze nie zdążyła dopaść nowoczesność i w których pod warstwą kurzu można dogrzebać się do samej duszy. To jedno z tych starych kin, które wzięłabym pod ochronę i ratowała, niczym Morświny. Tym bardziej, że po II wojnie światowej było ich w Wałbrzychu kilka, do dzisiaj przetrwało tylko Apollo, choć jeszcze kilka lat wstecz funkcjonowało Kino Zorza. Ostatnie kino, które przemawia i w którym nie chodzi tylko o popcorn i colę znajduje się w mało reprezentacyjnym budynku zaraz przy Dworcu Miasto, więc jeśli spóźnia Wam się pociąg do domu to wiem, gdzie moglibyście przeczekać, a może bardziej dokąd się udać, aby zapomnieć, że w ogóle gdzieś się spieszycie.

Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia 

Poza Zamkiem Książ to obecnie największa duma miasta. Kompleks architektoniczno – przemysłowy powstał w miejscu Kopalni Węgla Kamiennego „Julia („Thorez”) z połowy XIX i jest udostępniony do zwiedzania, ale stanowi również miejsce wystaw, warsztatów, koncertów i konferencji naukowych. Mało tego obiekt oferuje pokoje gościnne w zabytkowym budynku dawnej Sztygarówki, więc niemożliwe, aby istniało bardziej adekwatne miejsce na nocleg w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym.

Piaskowa Góra 

Jeśli już pofatygowaliście się do Wałbrzycha to poza odebraniem Krzyża Walecznych za odwagę nie powinniście przegapić tytułowej Piaskowej Góry, znanej bliżej miłośnikom literatury J. Bator. Piaskowa Góra to jedna z dzielnic Wałbrzycha, zdominowana przez estetykę komunizmu, więc jest tak brzydka, że jedyne co może osłodzić ten widok to zmasowana dawka cukru wprowadzona do krwioobiegu. A towaru i to najlepszego dostarcza wyrwana z kontekstu Cukiernia Świerczyńscy z Mistrzem Świata Cukierników. Uwierzycie? Nie ma drugiej takiej w całej galaktyce. Co ja się tam najadłam cukru to moje, teraz za to pokutuję, ale i tak było warto. Poza tym to w tej części miasta można znaleźć naprawdę wszystko. I słodką bułkę o światowej renomie i wycinek nagradzanego literackiego świata, a nawet Manhattan, czyli poczciwą halę targową, więc to co się tutaj odbywa to istna bonanza.

Tropem filmu polskiego

Po Wałbrzychu można kroczyć śladami książek, można też podążać tropem dobrego polskiego kina. "Komornik", "Tajemnica Twierdzy Szyfrów", "Panna Nikt" czy "Sztuczki" powstawały właśnie w Wałbrzychu. Nie bez powodu żaden z tych filmów nie jest zabawny, Wałbrzych też nie jest, tak jak co wartościowsze polskie produkcje. Kiedy wszystkie nieszczęścia świata spotykają się w Wałbrzychu to z miejsca wiadomo, że będzie film. I to dobry. Przyjedźcie, a zobaczycie, jak to miasto zaprzecza prawom natury i oszukuje kosmos. Niby wszystko przemija, a niektóre miejsca nigdy się nie zmieniają. Macie obiecane.

Tajemnice II wojny światowej

Fani historii II wojny światowej będą zachwyceni, gdyż tutaj bardzo dużo spoczywa jej pod ziemią, co skrupulatnie bada Pan Wołoszański. I nie mówię tylko o złotym pociągu. Pod Zamkiem Książ pewnie niedługo dokopią się do samego Hitlera, bo to tutaj naziści realizowali jeden ze swoich najtajniejszych i największych projektów - budowę słynnego kompleksu Riese. Gdyby im się powiodło Hitler zostałby lokatorem Wałbrzycha z kwaterą na Zamku Książ, a pod miastem rozciągałoby się olbrzymie podziemne miasto z siecią tuneli wydrążonych rękami więźniów. Więcej dowiecie się zwiedzając zamek, Osówkę ( polecam z całego serca) czy kompleks Włodarz. Sama nie wiedziałam, jak wielką fanką tematu jestem dopóki nie posłuchałam co się tutaj wyprawiało.   

Mauzoleum "Schlesier Ehrenmal"

W temacie II wojny światowej Wałbrzych ma niestety bardzo dużo do powiedzenia. Także tutaj znajduje się Hitlerowski pomnik Totenburg -  ostatnia świątynia Hitlera, która służyła nazistowskim uroczystościom. Utworzona na planie prostokąta konstrukcja miała nawiązywać do starożytności, a na jej szczycie palił się wieczny ogień. Obecnie częściowo w ruinie jednych napawa grozą innym służy jako miejsce całodziennych i nocnych biesiad przy ognisku. Ot typowy Wałbrzych.

Dworzec Miasto 

To wyjątkowo lubiane przeze miejsce, może dlatego, że spędzam na nim tyle czasu, że niedługo zacznę się starać o stałe zameldowanie. Nie tak dawno odnowiony, kameralny, przytulny dworzec o ciekawej bryle i wymiarach większej budki z fast foodem. Odrestaurowany w pięknym stylu z żurawiem wodnym po środku holu. Do dyspozycji ogrzewanie, WIFI i toalety za darmo, więc pojawia się pytanie po co wyjeżdżać. Które miasto jeszcze tak ma?!

Palmiarnia

Oaza na wyjeździe z miasta. Dla jednych stara i wymagająca remontu, dla mnie właśnie dzięki temu szczególna. Jestem wielbicielką podobnych obiektów, zwłaszcza w takim wydaniu i nie o rośliny tutaj chodzi, ale o charakter miejsca, a ten jest szlifowany przez czas. Najdogodniej połączyć  zwiedzanie Palmiarni z pobliskim Zamkiem Książ.

Zamek Książ  

Jeden z najpiękniejszych i największych zamków w Polsce,  którego początki sięgają Piastów. Wizytówka nie tylko Wałbrzycha, ale całego Dolnego Śląska, obiekt o renomie światowej, którego nikomu nie trzeba przedstawiać, ale byłoby głupio gdybym o nim nie wspomniała. Tym bardziej, że od wieków dzieją się tu rzeczy niezwykłe. Zamek przetrwał panowanie koronowanych głów, ale i panoszenie się nazistów. Zajmowały go wojska Hitlera, następnie radzieckie, dzisiaj to on zajmuje nas. Regularnie odbywa się tu nocne zwiedzanie, dość często służy za plan do produkcji filmowych, jego nieodkryte tajemnice wciąż wielu spędzają sen z powiek. Warto odbyć długi spacer po terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego, odwiedzić stadninę koni, spojrzeć na zamek z dostępnych punktów widokowych i koniecznie udać się za rzekę około 800m od zamku do ruin Starego Książa .

Zamek Cisy 

Całkiem atrakcyjne ruiny zamku Cisy leżą nad rzeką Czyżynką zaledwie 3km od Zamku Książ, jednak trasa do niego nie jest jakoś specjalnie oznaczona, więc łatwo pobłądzić. Po drodze mija się zabytkowy kamienny krzyż pokutny ( wznoszony niegdyś przez zabójców na miejscu mordu, więc można przeżyć chwile grozy). Mieszkańcom Wałbrzycha jest to dobrze znana miejscówka, tuż nad rzeczką znajduje się wydzielone miejsce na ognisko, z czego miejscowi skwapliwie korzystają.

Chełmiec 851 m n.p.m

Jakie miasto taka góra. Ok, żartowałam. Każda góra jest dobra, chodź ta najlepsze widoki oferuje sama na siebie. Ten wypiętrzony przez lawę stożek należy do Sudetów Środkowych, a na jego szczycie wzniesiono tradycyjnie krzyż milenijny, więc jak ktoś lubi to może sobie urządzić pielgrzymkę. Idealna na spacer, wycieczki piesze i rowerowe, do treningu biegowego. Jedna góra wiele możliwości. Ja tam lubię się na nią równie mocno gapić co wdrapywać, najprzyjemniej drogą przez las ze Szczawna Zdroju, chociaż trzeba patrzeć pod nogi (uwaga żmije) i po sobie (uwaga kleszcze).

Jeziorko Daisy 

Jeziorko zwane też zielonym ukryte na terenie Książańskiego Parku Narodowego powstało w wyrobisku po dawnym kamieniołomie i to jemu zawdzięcza charakterystyczny kolor. Nad nim wznoszą się ruiny baszty myśliwskiej, wybudowanej przez księżnę Daisy, która podobno darzyła to miejsce szczególną sympatią. Ścieżka przyrodniczo- dydaktyczna zaczyna się za Palmiarnią.

Kościół św. Józefa Oblubieńca 

Nie myślałam, że kiedykolwiek na moja listę trafi kościół, ale ten jest wyjątkowo udany. Zabunkrowany w dzielnicy Sobięcin na tyle skutecznie, że trafiłam na niego dopiero po latach. Nie trzeba być fanem sztuki sakralnej, aby docenić coś co się komuś po prostu udało. Po kościele z przyjemnością oprowadza jego wielki miłośnik w postaci sympatycznego Pana, który za swój entuzjazm nie oczekuje niczego, poza tym, aby wieść o kościele niosła się w świat. Jak nie jestem miłośniczką podobnych historii tak tu ciężko się nie uśmiechać.

Szczawno Zdrój  

Kiedy przyszedł mi do głowy pomysł na wpis o Wałbrzychu w pierwszym momencie uznałam, że napiszę o jego najważniejszej i jedynej zalecie, czyli o tym, że sąsiaduje ze Szczawnem Zdrój. W trakcie mój plan ewoluował w nieco bardziej ambitny, bo jednak okazało się, że nawet coś tam w tym Wałbrzychu jest i to o dziwo jest tego sporo. Szczawno to moja rodzinna miejscowość, więc sami rozumiecie, że musiała się pojawić tym bardziej, że Wałbrzych przechodzi w Szczawno jedną ulicą zupełnie nie wiadomo kiedy i człowiek mógłby się nie zorientować, gdyby nie to, że nagle robi się zaskakująco ładnie. Ten mały kurort to jedno z moich ukochanych miejsc na bożym świecie i to się nie zmienia mimo lat. Zimą świeci takimi pustkami, że nie raz zastanawiałam się czy oby pod moją nieobecność nie unicestwiono wszystkich mieszkańców, ale przez to, że jest tak nieznośnie piękny,  za każdym razem zapominam pociągnąć temat. Latem kwitną rododendrony, zimą mróz stroi drzewa w diamenty. Znajdziecie tutaj Dom Zdrojowy dawny Hotel Grand bliźniak tego z Sopotu, wieżę Annę, Słoneczną Polanę z torem, na którym odbywały się Mistrzostwa Świata w four crossie, Pijalnię Wód z Halą Spacerową, masę stylowych kamienic i pięknie odrestaurowane Dworzysko z wyśmienitą restauracją, klimatycznym hotelem i Stadniną Koni. Ukryta perła, o której wciąż słyszeli tylko nieliczni.

Jestem z tych co dają drugą szansę, a Wałbrzych dostał ich już miliard pięćset pomimo tego, że jego nienachalna uroda oraz moja skrytolubność nigdy nie szły w parze. Parzyły nas wzajemne kontakty, mijaliśmy się kulturalnie, aczkolwiek chłodno, bez zbędnych uprzejmości, bo zarówno on jak i ja potrafimy walić prawdą między oczy. Jemu wystawał z kieszeni węgiel, mnie antypatia.

Można by uwierzyć, że nic tu nie ma i to prawie na pewno prawda, gdyby nie to, że jest wręcz dokładnie odwrotnie. Nie wiem czy znajdziecie drugie takie miejsce, gdzie Manhattan łączy się z Palestyną, ludzie dbają, aby nawet ich pies miał drobne na bilet, a w autobusie na miejscu dla pasażera można zastać rosłego wilczura. To już tylko kwestia czasu, kiedy świat zrozumie, że wszystkie drogi prowadzą do Wałbrzycha. Na wszelki wypadek, gdyby to nie wystarczyło - stąd pochodzi Wróżbita Maciej. Pozamiatane.